حمایت معدنکاران از خامفروشی! / آیا اتهام خامفروشی به معدنیها وارد است؟
فریبا رسولی: خامفروشی مواد معدنی در حالی زیر ذرهبین دولت و مجلس رفته که از نگاه فعالان و کارشناسان بخش معدن صادرات مواد معدنی طی عواملی کلید میخورد. برخی معتقدند از آنجایی که امکانات و تکنولوژی فرآوری در ایران موجود نیست، بازارهای صادراتی کشورهای خارجی مورد هدف قرار میگیرند و برخی دیگر نبود بازارهای مصرف داخلی را عاملی برای صادرات مواد معدنی میدانند.
البته فعالان معدنی خام بودن مواد معدنی را در صادرات قبول ندارند و آنها معتقدند هر مرحلهای از بهرهبرداری در زنجیره تولید ارزش افزودهای ایجاد میکند. اما از نگاه دولت و مجلس خام بودن به گونهای تعبیر شده که به معنای هدر دادن ثروتهای ملی است. در حالی که در این سالها نبود بازار مطمئن در داخل و خوشحساب نبودن واحدهای فولادی سبب جهتگیری سنگآهنیها به سمت صادرات سنگآهن کمعیار بود.
اما تعریف درستی از مواد خام معدنی به شفافیت این مساله کمک بسیاری میکند. نایب رئیس خانه معدن در گفتوگو با اقتصادنیوز اظهار کرد: نگاه نادرستی نسبت به خامفروشی معدنی وجود دارد زیرا تبدیل مواد معدنی به شمش فولاد اگر که پروسه تولید کامل هم نباشد، باز ارزش افزوده بر روی آن محصول معدنی ایجاد شده است.
محمدرضا بهرامن افزود: فعالان معدنی به طور مثال اگر زمانی سنگآهن را تا مرحلهای میرسانند و عملیات کانیآرایی و دانهبندی انجام میدهند، معتقدند چون این مراحل ارزش افزوده را در این محصول معدنی ایجاد کردهاند خامفروشی صورت نگرفته است.
این فعال معدنی با بیان اینکه باید توجه شود نیاز امروز کشور در زمینه معادن چه چیزی است، گفت: اگر امروز نیاز اصلی کشور این است که گندله درست کنیم، قطعا نباید سنگآهن کشور را صادر کنیم. در واقع باید سنگآهن دانهبندی شده را به سمت تولید فولاد هدایت کرد.
خامفروشی را درست قضاوت کنیم
نایب رئیس خانه معدن افزود: اگر اکنون صنعت فولاد ما نیاز فوری دارد و ضربالعجلی باید این نیاز تامین شود و ما مجبور شویم سنگ دانهبندی شده را از برزیل بیاوریم، از این رو مصلحت نیست که صادرات خام سنگآهن داشته باشیم و باید مواد معدنیمان را در کارخانههای فولاد تزریق کنیم. اما باید متوجه بهای این کار بود.
او در این باره توضیح داد: آیا بهای این کار این است که معدنیها ملزم فروش مواد معدنی به قیمتهای پایین باشند یا تعادلی که در بازارهای جهانی است، انتخاب کنند. قاعدتا هر عرضهکنندهای بازار خود را میبیند و محصولات معدنی را به آن بازار تزریق میکند، باید شرایطی ایجاد شود که تولیدکنندگان مواد معدنی و فعالان اقتصادی این بخش موظف شوند بر پایه میزانی که بازار مصرف به مواد معدنی نیاز دارد، تولید کند. در قانون معادن کشور هم به صراحت آمده که اولویت هر بهرهبرداری تامین مواد اولیه مورد نیاز کارخانههای مجاور خود است و این یک قانون به حساب میآید.
بهرامن با بیان اینکه بهرهبرداران معدنی که چندین سال در حال فعالیت هستند این قانون را درک میکنند، گفت: آنها خود را موظف میدانند تا نیاز واحدهای تولیدی کشور خود را تامین کنند. زیرا در این عرضه در حالی که حمل و نقل داخلی هزینهها را کاهش میدهد، بازار داخلی هم پوشش داده میشود. اگر تولیدکنندگان محصولات معدنی تولیدات خود را در بازار کشور تزریق کنند، طبیعتا بهرهوری هم افزایش مییابد. اما زمانی که برخی بازارها را در کشور موجود نداریم، آیا باید تولید و بهرهبرداری از معادن را کنار بگذاریم؟ بسیاری از مواد معدنی هستند که مصرفکننده اول و آخر آنها ایران نیست.
او افزود: متاسفانه در حال حاضر با این معضل روبه رو هستیم و این چالش ناشی از نبود استراتژی مناسب برای واحدهای معدنی است. همین موضوع فعالان معدنی ایران را متهم به خامفروشی مواد معدنی کرده است.
بازاری نداریم بفروشیم
نایب رئیس خانه معدن بیان کرد: زمانی که برای سنگهای تزئینی و ساختمانی بازار مصرف داخلی موجود نداریم، ناچاریم سنگهای استخراجی و آرایش شدهای که اتهام خامفروشی به آنها زدند را به کشورهای خارجی صادر کنیم. در این شرایط منطقی این است با نگاه منتقد خامفروشی به این موضوع نگاه نشود و نگذاریم حداقل بازار خارجی سنگهای ساختمانی از دست رود. زمانی که امکان فرآوری و ایجاد ارزشافزوده در این سنگها وجود ندارد و هنوز به آن جایگاه نرسیدهایم ناچاریم تن به این صادرات بدهیم.
او افزود: نبود استراتژی در این بخش اقتصادی چنین تبعاتی را به جا گذاشته است. واردات سالانه شش میلیون تن نشان میدهد در این سالها تولیدکنندگان را به سمت گندلهسازی تشویق نکردیم و سوق ندادیم در حالی که اگر این تشویقها با تخفیفها در حقوق دولتی صورت میگرفت، الان این حجم واردات گندله را برای تامین مواد اولیه فولاد نداشتیم.
بهرامن با بیان اینکه زمانی عوارض گندله و کنسانتره از سنگآهن بیشتر بود، گفت: در حال حاضر عوارض گندله را کاهش دادند اما زمانی که عوارض بالا بود، بارها این موضوع را به مسوولان گوشزد کردیم و میگفتیم وضع عوارض گندله و کنسانتره خیانت به تولیدکننده است اما آنها میگفتند دلیل اصلی آن واردات گندله است. در حالی که اگر این سیاستهای تشویقی را 10 سال پیش برخوردار بودیم، الان با مشکلات عدیده مواجه نبودیم.
به اعتقاد بهرامن باید برای ساماندهی این مشکلات به نقش تشکلها در مذاکره و همگامسازی با واحدهای تولیدی توجه لازم شود تا شکل بنگاهداری در کشور تغییر یابد و با برخورداری از دانش، نیروی انسانی و خدمات فنی و مهندسی موجود این نزدیک شدن را به کنسرسیومهای فعال در داخل و خارج از کشور تبدیل کنیم.
بازار داخلی گرم شد، صادرات دیگر سودی ندارد
همچنین ابوالقاسم شفیعی درباره خامفروشی مواد معدنی معتقد است مذاکرات و توسعه همکاریها و ایجاد بازارهای صادراتی معادن ایران را به سمت کاهش خامفروشی مواد معدنی سوق میدهد.
رئیس هیات مدیره گروه عرش در گفتوگو با اقتصادنیوز در این رابطه اظهار کرد: ایران مواد خام معدنی بسیاری دارد که نباید تنها خامفروشی را به سنگآهن ربط داد.
این فعال معدنی با بیان اینکه خامفروشی در محصولات معادن فلزی رواج دارد، گفت: جلوگیری از خامفروشی مواد معدنی موضوعی است که حتی در اقتصاد مقاومتی به آن اشاره شده اما این طور نیست که به صورت مطلق جلوی آن گرفته شود.
شفیعی افزود: فروش مواد خام معدنی بستگی به میزان ذخیره و صنایع جایگزین دارد. به طور مثال معدن سنگ گچ کشور تا دو هزار سال آینده بقا دارد و میتوان مطمئن بود که ذخایر برمیگردد و دوباره جایگزین آن مواد معدنی تشکیل میشود. به همین دلیل میتوان به این مواد معدنی نگاه صادراتی داشت و بر فروش گسترده آن متمرکز شد. اما برخی مواد معدنی هستند که با فروش خام آنها فرصت ارزش افزوده در داخل کشور از بین میرود.
رئیس هیات مدیره گروه عرش با بیان اینکه میزان ذخیره مواد معدنی بازار مصرف را تعیین میکند، گفت: زمانی که در حین استخراج از معادن سنگهای تزئینی ایران با عرضه سنگهای مصنوعی در بازار مواجه میشویم چارهای جز صادرات این سنگها به کشورهای دیگر برای تولیدکننده نمیماند در غیر این صورت باید به سرنوشت بقیه فعالان معدنی که به تعطیلی رسیدند، مبتلا شوند.
او افزود: تکنولوژی در دنیا همچنان در حال پیشرفت است و باید با روند این پیشرفت صنایع معدنی حرکت کنند. اگر قرار است ذخیرهای خامفروشی نشود باید امکانات فرآروی و بازارهای آن شکل بگیرد. در غیر این صورت صادرات آن بیشتر منطقی به نظر میرسد.
این فعال معدنی معتقد است: بسیاری چنین تصوری دارند که اگر صادرات سنگآهن داریم، از خامفروشی جلوگیری نمیشود در حالی که هر مرحله از بهرهبرداری سنگآهن و دانهبندی آن ارزشافزوده ایجاد میکند. این در حالی است که برخی کشورهای خارجی برای تامین خوراک فولادشان سنگآهن را خام میخرند و برخی هم خود با برخورداری از تکنولوژیهای لازم خود فرآوری میکنند.
او معتقد است: در حال حاضر صادرات خام سنگآهن به لحاظ افزایش هزینههای تولید و هزینه حمل و نقل صرفه اقتصادی ندارد و سودی را عاید تولیدکنندگان نخواهد کرد. همین امر و رکود سبب شده تولیدکنندگان به ایجاد ارزش افزوده رو بیاورند. ضمن اینکه الان بازار داخلی سنگآهن گرم شده و دیگر صادرات آن در این شرایط منطقی نیست و تامین نیاز کارخانههای داخلی در اولویت قرار گرفته است.
خامفروشی را از نگاه نادرست دنبال کنیم
مديرعامل شركت نورد فولاد صنعتی و ساختمانی یزد نیز معتقد است:صادرات سنگآهن دانهبندی شده با عیار پایین را نباید خامفروشی دانست.
بهادر احرامیان با بیان اینکه نباید زمانی که صحبت از خامفروشی مواد معدنی میشود همه نگاهها به صنعت سنگآهن برگردد، به اقتصادنیوز اظهار کرد: تولید فولاد ایران نیازمند واردات گندله است در حالی که مسوولان فکر میکنند این گندله همان سنگآهن صادراتی است. در حالی که ایران برای سنگآهن هماتیت بازاری ندارد و تبدیل آن به گندله نیازمند سرمایهگذاری و امکانات فرآوری است. بنابراین راهی جز صادرات آن پیشروی فعالان معدنی نمیماند.
وی افزود: نباید خامفروشی را از نگاه نادرست دنبال کنیم، زیرا صادرات گاز و نفت ایران هم به نوعی خام تلقی میشوند. اگر موضوع خامفروشی است، نفت اولویت بالاتری نسبت به سنگآهن دارد.
این فعال صنعتی با بیان اینکه مواد معدنی بازار خود را مشخص میکنند، گفت: بسیاری از کشورهای دیگر هم سنگآهن را با همین وضعیت صادر میکنند و نمیتوان ماشین حساب به دست گرفت و گفت اگر این سنگآهنها صادر نمیشدند و ارزش افزوده در آنها ایجاد میشد، تولید فولاد افزایش مییافت.
حال که نگاه فعالان معدنی از خامفروشی با دولت و مجلس در تضاد است، آیا میتوان صادرات مواد معدنی خام را در شرایطی منطقی و سودآور دانست؟ یا اینکه با ایجاد محدودیتها انگیزه را برای فعالان اقتصادی از بین برد؟
ارسال نظر